Trudno wyobrazić sobie, aby Policja, Państwowa Straż Pożarna, Straż Graniczna czy Służba Ochrony Państwa mogły skutecznie realizować swoje obowiązki – zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych – bez sprawnego systemu łączności radiowej. Taki system zapewnia szybki i niezawodny przepływ informacji oraz umożliwia efektywną koordynację działań.
Jednak, jak wynika z raportu Najwyższej Izby Kontroli opublikowanego w połowie lipca, łączność radiowa w służbach podległych MSWiA nie funkcjonuje skutecznie. Znaczna część funkcjonariuszy wciąż korzysta z rozwiązań analogowych, podatnych na podsłuchy i zakłócenia. Brak jednolitego systemu cyfrowej łączności utrudnia także współpracę między służbami. To szczególnie niepokojące w kontekście obecnej, złożonej sytuacji geopolitycznej oraz występowania klęsk żywiołowych, takich jak ubiegłoroczna powódź na południowym zachodzie Polski. Brak nowoczesnego systemu stwarza poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa.
„Próby wdrożenia Ogólnokrajowego Cyfrowego Systemu Łączności Radiowej nie powiodły się przede wszystkim z powodu braku dedykowanego mechanizmu finansowania. Zabrakło też koordynatora na poziomie wyższym niż Komendant Główny Policji – np. dedykowanego organu państwowego, który mógłby skutecznie kierować budową systemu przeznaczonego dla służb i instytucji państwowych na terenie całego kraju” – wskazała NIK.
NIK podkreśla, że nadszedł czas na wdrożenie jednolitego i niezawodnego systemu cyfrowej łączności radiowej w całym kraju oraz stopniowe wycofywanie łączności analogowej w służbach.
Ograniczenia telefonii komórkowej i systemów analogowych
Służby nie mogą w pełni polegać na telefonii komórkowej, która może pełnić co najwyżej funkcję uzupełniającą wobec dedykowanych systemów łączności radiowej. W praktyce jednak, jak wskazuje NIK, korzystanie z telefonii komórkowej wzrastało proporcjonalnie do ograniczeń i braków funkcjonalnych systemu radiowego. W wielu przypadkach system ten nie spełniał wymagań w zakresie niezawodności, bezpieczeństwa ani efektywnej współpracy między służbami.
Komunikacja komórkowa realizowana była przede wszystkim za pomocą telefonów służbowych, choć w wyjątkowych sytuacjach dopuszczano wykorzystanie telefonów prywatnych, zwłaszcza gdy niedostępny był dedykowany system łączności, a funkcjonariusz nie posiadał telefonu służbowego. Tego rodzaju rozwiązania mogą prowadzić – szczególnie w sytuacjach kryzysowych lub przy konieczności uruchomienia obrony cywilnej – do opóźnień, zakłóceń w komunikacji oraz zwiększać ryzyko dla samych funkcjonariuszy.
Kontrola NIK wykazała również problemy z zapewnieniem skutecznej łączności w obiektach, których konstrukcja, ze względu na efekt tzw. klatki Faradaya, uniemożliwia prawidłową propagację fal radiowych.
System Bezpiecznej Łączności Państwowej – rozwiązanie przyszłości
NIK podkreśla, że rzeczywista integracja systemów komunikacji w służbach, zapewniająca ich skuteczność operacyjną w sytuacjach kryzysowych, będzie możliwa dopiero po wdrożeniu Systemu Bezpiecznej Łączności Państwowej (SBŁP) wraz z podsystemem radiowej łączności w standardzie TETRA (Terrestrial Trunked Radio). Podsystem ten ma pełnić funkcję jednolitego systemu cyfrowej łączności radiowej dla struktur zarządzania kryzysowego oraz służb ratowniczych.
Ramowe podstawy prawne i organizacyjne dla SBŁP określa ustawa z dnia 5 grudnia 2024 r. o ochronie ludności i obronie cywilnej. W 2024 r. Minister podjął działania zmierzające do uruchomienia systemu, realizując m.in. wnioski Najwyższej Izby Kontroli. Zdaniem NIK, pełne wdrożenie SBŁP nie nastąpi wcześniej niż w ciągu sześciu lat. Biorąc pod uwagę skalę i złożoność przedsięwzięcia, jego realizacja będzie wiązała się z licznymi wyzwaniami operacyjnymi i technicznymi.
TETRA – cyfrowy standard niezawodnej komunikacji
Według Instytutu Łączności PIB, systemy trankingowe oparte na standardzie TETRA – umożliwiające korzystanie z ograniczonej liczby kanałów telekomunikacyjnych przez dużą liczbę użytkowników – pozostają, mimo pewnych ograniczeń, niezawodnym i efektywnym rozwiązaniem łączności. System TETRA został zaprojektowany do pracy w trudnych warunkach, takich jak katastrofy naturalne czy sytuacje kryzysowe związane z zagrożeniem terrorystycznym. Jego niezależność od komercyjnych sieci GSM gwarantuje, że nawet w przypadku awarii sieci komórkowych służby ratownicze i porządkowe będą mogły utrzymać komunikację.
TETRA jest cyfrowym standardem radiokomunikacji opracowanym przez ETSI, dedykowanym służbom ratowniczym, wojsku oraz innym organizacjom wymagającym niezawodnej i bezpiecznej komunikacji. Standard oferuje szereg funkcji, w tym grupową komunikację głosową, transmisję danych, przesyłanie wiadomości tekstowych oraz pełne wsparcie dla usług trankingowych, co umożliwia efektywne zarządzanie zasobami sieci radiowej. Jednocześnie TETRA zapewnia wysoki poziom bezpieczeństwa transmisji i ochrony informacji.
